Muzeum na Kółkach w Kleszczelach 14-16 lipca 2023

„Muzeum na Kółkach” w Kleszczelach

 

organizator: POLIN

 

partner lokalny: MOKSiR Kleszczele

 

termin: 14-16 lipca 2023

 

miejsce: Hładyszka, ul. 1 Maja 19, Kleszczele

 

Plac przy OSP Kleszczele, ul. Kolejowa 16, Kleszczele

 

 

 

W bieżącym roku Kleszczele obchodzą Jubileusz 500-lecia nadania praw miejskich przez króla Zygmunta Starego. Zmienne losy miejscowości naznaczone są historią miejsca funkcjonującego na szklaku między Królestwem, a Wielkim Księstwem Litewskim. Wynikająca z tego faktu wielokulturowość mieszkańców ukształtowała charakter naszej miejscowości. Do ludności polskiej, rusińskiej, w XIX wieku dołączyła liczna społeczność żydowska, która niewątpliwie w tamtym czasie odcisnęła piętno na sposobie funkcjonowania i kształcie miasteczka. Historia lokalnej społeczności żydowskiej zakończyła się wraz z tragicznym losem mieszkańców miejscowości, którzy najpierw zamknięci w miejscowym gettcie, następnie podzielili los większości polskich mieszkańców żydowskiego pochodzenia w czasie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej (05.11.42 r. zostali wywiezieni do Treblinki). Niestety w przestrzeni dzisiejszych Kleszczel właściwie nie funkcjonują żadne materialne ślady obecności mieszkańców żydowskiego pochodzenia. Mobilna wystawa i działania animacyjne w ramach projektu Muzeum na Kółkach oraz zaproponowane przez nas działania lokalne traktujemy jako pretekst, by – w roku Jubileuszu 500-lecia nadania praw miejskich Kleszczelom przez Zygmunta Starego przywołać pamięć o historii lokalnej gminy żydowskiej .

 

 

 

Projekt „Muzeum na Kółkach” jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach funduszu EOG oraz ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Działania lokalne są współfinansowane z budżetu MOKSiR Kleszczele.

 

 

 

 

 

Pawilon MUZEUM NA KÓŁKACH

 

►miejsce: Plac przy OSP Kleszczele, ul. Kolejowa 16

 

 

 

 

 

14-16 lipca (piątek-niedziela)

 

godziny otwarcia: 10:00 – 17:00

 

 

 

· interaktywna mapa odwiedzanej miejscowości, zawierająca informacje na temat historii lokalnej społeczności żydowskiej;

 

· trójwymiarowa makieta sztetla, zawierająca informacje ogólne na temat historii i kultury żydowskiej;

 

· drewniane domki umożliwiające wykonanie „rysunków” techniką frottage – dedykowane do pracy z dziećmi;

 

· stół warsztatowy z prezentacją judaików oraz informacji na temat kultury żydowskiej;

 

· prezentacja na ścianach pawilonu prezentujące informacje o m. in. językach którymi posługiwali się polscy Żydzi czy najważniejszych wydarzeniach historycznych.

 

 

 

W przestrzeni wystawy, przez cały czas, będą obecne dwie edukatorki.

 

 

 

 

 

Działania lokalne w ramach projektu MUZEUM NA KÓŁKACH

 

►miejsce: Hładyszka, ul. 1 Maja 19, Kleszczele

 

 

 

 

 

14 lipca (piątek)

 

 

 

16:00 TRADYCJE KUCHNI ŻYDOWSKIEJ warsztaty kulinarne

 

prowadzenie: edukatorzy Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

 

 

 

Umiecie zaplatać chałkę? A znacie składniki czulentu? W czasie warsztatów nie tylko poznamy ciekawostki związane z kuchnią żydowską, lecz także poczujemy jej zapach wąchając tradycyjne przyprawy i sami zapleciemy pluszową chałkę. W ten sposób odkryjemy różnorodność kultury żydowskiej od kuchni.

 

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona, obowiązują zapisy.

 

 

 

 

 

18:00 SZABASÓWKA, GUGILENIK i TALERZ SEDEROWY warsztaty ceramiczne

 

prowadzenie: instruktorzy Pracowni Garncarskiej MOKSiR Kleszczele

 

 

 

W okresie międzywojennym Kleszczele były ważnym i prężnym ośrodkiem garncarskim. Współistnienie mniejszości narodowościowych, w tym licznej diaspory żydowskiej, znajdowało swoje odbicie w artefaktach ceramicznych lokalnej, ludowej tradycji garncarskiej. Miejscowi Żydzi nabywali u lokalnych garncarzy szczególnie chętnie naczynia, które następnie służyły im do przygotowywania tradycyjnych potraw np. szabasówki do świątecznego czulentu, czy gugielniki do słodkiego gugla. Nawiązując do tych wyrobów i zwyczajów w pracowni garncarskiej działającej od 2020 r. w Miejskim Ośrodku Kultury, Sportu i Rekreacji odbędą się warsztaty ceramiczne. Działanie będzie pretekstem do przedstawienia uczestnikom tradycji kulinarnych i obrzędowych lokalnych Żydów.

 

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona, obowiązują zapisy.

 

 

 

 

 

15 lipca (sobota)

 

 

 

11:00 ŚLADAMI KLESZCZELOWSKICH ŻYDÓW

 

prowadzenie: Zbigniew Romaniuk*

 

 

 

W Kleszczelach istnieje znikoma ilość materialnych śladów po diasporze żydowskiej. Spacer po Kleszczelach będzie zatem formułą przywoływania wspomnień, lekcją wyobraźni i wreszcie pretekstem do tego, by sposób funkcjonowania lokalnej gminy żydowskiej przypomnieć. Przed II wojną w miasteczku istniała bowiem drewniana synagoga, łaźnia, szkoła Talmud-Tora oraz szkoły żydowskie m. in. Szkoła Ludowa im. Pereca Hirszbejna. Poszukiwanie miejsc związanych z obecnością społeczności żydowskiej w Kleszczelach stanowić będzie pretekst do przybliżenia sposobu życia, obyczajowości, kultury i wreszcie losów lokalnych Żydów.

 

Udział bezpłatny.

 

 

 

* autor publikacji książkowych, historyk, pedagog, regionalista i działacz społeczny, członek Fundacji Ochrony Dziedzictwa Ziemi Bielskiej oraz redaktor Bielskiego Almanachu Historycznego, w którego spektrum zainteresowań znajduje się także badanie losów i historii Żydów w regionie.

 

 

 

 

 

16:00 PIEŚNI ŻYDOWSKIE z PODLASIA koncert

 

wykonanie: Karolina Cicha* & Spółka w składzie: Patrycja Betley

 

(instrumenty perkusyjne) oraz Mateusz Szemraj (instrumenty strunowe)

 

 

 

Kameralny koncert znakomitej podlaskiej artystki Karoliny Cichej oparty na tekstach żydowskich poetów z północno-wschodniej Polski, a także na pieśniach, które towarzyszyły społeczności żydowskiej podczas uroczystości sakralnych. Podczas występu usłyszeć będzie można wszystkie języki kultury Żydów Aszkenazyjskich: jidysz, hebrajski oraz esperanto – język stworzony przez pochodzącego z Białegostoku – Ludwika Zamenhofa. Karolina Cicha w swoim koncercie rozwija wątek kultury żydowskiej obecny także na kilku jej innych płytach: „Wieloma językami”, „Jeden – wiele” oraz na płycie „Tany”.

 

Udział bezpłatny.

 

 

 

* kompozytorka, wokalistka i multiinstrumentalistka – rozpoznawalna dzięki oryginalnej technice gry na kilku instrumentach jednocześnie. Jest laureatką GRAND PRIX i Nagrody Publiczności na Festiwalu Folkowym Polskiego Radia „Nowa Tradycja”. Ze swą muzyką odwiedziła kilkadziesiąt festiwali w Europie, Azji i Ameryce. Jej płyta „Tany” uzyskała nominację do Fryderyka w kategorii Muzyka Świata.

 

 

 

 

 

16 lipca (niedziela)

 

 

 

13:00 ŻYDOWSKIE BAJKI warsztaty dla dzieci

 

prowadzenie: animatorzy MOKSiR Kleszczele

 

 

 

Warsztaty edukacyjno-plastyczne dla dzieci w wieku 6-12 lat, podczas których zapoznamy uczestników z wybranymi żydowskimi baśniami. Na ich podstawie stworzymy prace, które stanowić będą barwne ilustracje tych fragmentów baśni, które wzbudzą w dzieciach szczególne emocje. Formalną, plastyczną inspiracja będą dla nas magiczne obrazy Marca Chagalla urodzonego, również w niewielkim miasteczku „na kresach”, leżącym niegdyś w granicach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (obecnie Białoruś).

 

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona, obowiązują zapisy.

 

 

 

 

 

14:00 JAK PIĘKNIE SIĘ RÓŻNIĆwarsztaty

 

prowadzenie: edukatorzy Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

 

 

 

Różnice mogą prowadzić do konfliktów, mogą też być wielkim bogactwem. Zapraszamy do ćwiczeń, które uczą otwartości. Jak pięknie się różnić? Tak, by pamiętać, o tym, co w nas jest mocne, co w sobie lubimy, czym chcemy się dzielić z innymi. Na warsztatach zaprosimy młodzież do ćwiczeń, dzięki którym swobodniej poczują się w swojej grupie, lepiej się poznają i potrenują umiejętności komunikacyjne. Usłyszą też historię Franka, który w nowej szkole uczy się radzić sobie z nieśmiałością i niepokojem. Wspólnie zastanowimy się, co może pomóc w sytuacji, gdy kontakty społeczne są wyzwaniem.

 

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona, obowiązują zapisy.

 

 

 

 

 

17:00 PEREC HIRSZBEJN. Z KLESZCZEL DO HOLLYWOODwykład

 

prowadzenie: Tomasz Adamski*

 

 

 

Niezwykła historia urodzonego w 1880 roku pod Kleszczelami żydowskiego dramaturga i pisarza. Hirszbejn dorastał jako syn młynarza i kilkakrotnie próbował zajmować się rolnictwem. Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne w kilku jesziwach. Około 1898 roku zaczął pisać opowiadania w języku jidysz i wiersze w języku hebrajskim. W 1904 roku debiutował jako dramatopisarz. Ta część jego twórczości przyniosła mu rozgłos i trwałe miejsce w dziejach żydowskiej kultury. W 1908 roku osiadł w Odessie gdzie założył trupę teatralną znaną jako Trupa Hirszbejna. Po rozpadzie zespołu wiele podróżował. Po I wojnie światowej osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego sztuki przyniosły mu duży rozgłos.

 

Udział bezpłatny.

 

 

 

* autor i prowadzący licznych warsztatów filmowych: w ramach programu "Młodzież" (Krym: 2006,2007, Gruzja: 2009, Czechy 2011), w ramach projektu NCK dla dzieci z domu dziecka w Supraślu, w ramach programu Memoria (Fundacja Batorego), w ramach projektu "Konstelacja Żubr". Autor filmów, m.in. "Goście czyli na wschodnich bezdrożach", "Tandemem przez pogranicze", "Herr Barbarisch", "Mark Tattenbaum", "Kulturowe mosty".

 

 

 

 

 

14 - 16 lipca

 

 

 

10:00 – 17:00 Z NARAŻENIEM ŻYCIA…. wystawa

 

 

 

Wraz z „Muzeum na kółkach” prezentujemy wystawę „Z narażeniem życia”. Ekspozycja została przygotowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w partnerstwie z Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP. Jest to wystawa opowiadająca o Polakach ratujących Żydów podczas II wojny światowej. Wystawa będzie prezentowana na nośnikach w formie roll-upów w przestrzeni MOKSiR Kleszczele.